Θεωρία «Προσχεδιασμένων Τυχαίων Συμβάντων» 

από το βιβλίο: Συμβουλευτική Σταδιοδρομίας, 21ος αιώνας, Σύγχρονες προσεγγίσεις και εφαρμογές.

Θεοδοσάκης, Κώτση, Γκατζιώνης

Θεωρία «Προσχεδιασμένων Τυχαίων Συμβάντων» (Planned Happenstance theory)

Μία από τις πιο δημοφιλείς νεότερες θεωρίες, η οποία κερδίζει ολοένα περισσότερο έδαφος τα τελευταία χρόνια, είναι η θεωρία «Προσχεδιασμένων Τυχαίων Συμβάντων» (Planned Happenstance theory), των Mitchell, Levin και Krumboltz (1999). Σύμφωνα με τη θεωρία, τα τυχαία γεγονότα διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στις επαγγελματικές αποφάσεις και στο πώς εξελίσσεται η καριέρα του ατόμου. Τυχαία γεγονότα, συμπεριλαμβάνουν πρόσωπα που συναντά το άτομο στην πορεία της ζωής του, καθώς και γεγονότα και καταστάσεις που συμβαίνουν σε μία δεδομένη χρονική στιγμή.

Η λέξη happenstance (happen + circumstance), αναφέρεται στα τυχαία γεγονότα, ενώ η λέξη planned, υποδηλώνει ότι τα άτομα μπορούν και είναι καλό να είναι προετοιμασμένα, ώστε να αξιοποιούν τα γεγονότα αυτά. Ενθαρρύνει τα άτομα να υιοθετούν συμπεριφορές που αυξάνουν τις πιθανότητες ανεύρεσης ευκαιριών και να είναι ανοιχτά σε ευκαιρίες που ενδέχεται να προκύψουν. Κυκλοφορώντας έξω, παρακολουθώντας σεμινάρια και ημερίδες, μαθαίνοντας μία ξένη γλώσσα, συναντώντας νέα άτομα, διευρύνοντας τον κοινωνικό κύκλο και, γενικά, δοκιμάζοντας καινούργια πράγματα, αυξάνεται η πιθανότητα να συμβεί ένα «τυχαίο» γεγονός. Οι  Babineaux και Krumboltz (2013), προτρέπουν τα άτομα να δοκιμάζουν καινούργιες δραστηριότητες και, υποστηρίζουν, ότι η εμπειρία «από πρώτο χέρι» είναι ο πιο ουσιαστικός τρόπος πληροφόρησης, στα πλαίσια της διερεύνησης των ενδιαφερόντων τους. Παρέχει, επίσης, έναν από τους καλύτερους τρόπους για να εκτίθενται τα άτομα σε πιθανές ευκαιρίες, τις οποίες δεν έχουν ακόμη εξετάσει.

Μια επαγγελματική ευκαιρία, ενδέχεται να προκύψει εάν το άτομο διατηρεί τους ορίζοντές του ανοιχτούς, με αυθεντική περιέργεια, τάση για διερεύνηση και αναπτύσσοντας μεταβιβάσιμες κοινωνικές και επαγγελματικές δεξιότητες (transferable skills). Σύμφωνα με την Yates (2014:29), «οι επαγγελματικές αποφάσεις συχνά βασίζονται σε μια δραστηριότητα ή γεγονός, που έλαβε χώρα στο παρελθόν, χωρίς να υπάρχει πίσω από αυτά καμία σκέψη αναφορικά με την εργασία». Για παράδειγμα, μία συνάντηση σε μια κοινωνική εκδήλωση ή μια καλοκαιρινή εργασία μερικής απασχόλησης για έναν φοιτητή, μπορεί να οδηγήσουν σε μία επιθυμητή προσφορά για εργασία. Ή ένα άτομο που ξεκίνησε να μαθαίνει Ισπανικά στον ελεύθερο χρόνο του, επειδή απλά ακούγεται ωραία ως γλώσσα, αποφασίζει αργότερα να εργαστεί σε Ισπανόφωνη χώρα ή να κάνει αίτηση για μία θέση εργασίας που θέτει, ως προαπαιτούμενο, την καλή γνώση της Ισπανικής γλώσσας.

Η θεωρία αυτή, έχει πρακτική εφαρμογή κατά τη συνεδρία της συμβουλευτικής. Σύμφωνα με τις Hambly και Bomford (2019), o σύμβουλος μπορεί να βοηθήσει τον συμβουλευόμενο να αναπτύξει δεξιότητες διαχείρισης σταδιοδρομίας και δημιουργίας ευκαιριών. Πιο συγκεκριμένα, ο σύμβουλος μπορεί να βοηθήσει τον συμβουλευόμενο:

• να δημιουργήσει πλάνο δράσης, που να συμπεριλαμβάνει διερεύνηση, δικτύωση, δοκιμή νέων δραστηριοτήτων και επισκέψεις σε νέα μέρη,
• να διακρίνει, πώς τυχαία, φαινομενικά, γεγονότα του παρελθόντος, οδήγησαν σε θετικό αποτέλεσμα και να διακρίνει τον δικό του ρόλο και τη συμβολή του σε αυτό,
• να είναι ανοιχτός στο να λαμβάνει υποστήριξη από άλλα άτομα,
• να αναγνωρίσει τα μειονεκτήματα, του να έχει μόνο μία ιδέα ή ένα μόνο συγκεκριμένο επάγγελμα κατά νου,
• να σχεδιάσει και να αξιολογήσει το δίκτυό του (φίλους, συγγενείς, γνωστούς, συνάδελφους, κ.λ.π.) και να μάθει πώς να δικτυώνεται περισσότερο αποτελεσματικά.

Σε γενικές γραμμές, στα πλαίσια της σταδιοδρομίας του ατόμου, κάποιες επαγγελματικές εμπειρίες μπορεί να φαίνεται ότι προκύπτουν από τυχαία γεγονότα. Εκ των υστέρων, πιθανόν το άτομο να διακρίνει μοτίβα σκέψης και δράσης, που δείχνουν πώς ανταποκρίθηκε στα γεγονότα αυτά.

Στον 21ο  αιώνα, η αβεβαιότητα και η ρευστότητα, αποτελούν καταστάσεις με τις οποίες τα άτομα οφείλουν να εξοικειώνονται και να αξιοποιούν, προκειμένου να διευκολύνουν και να ενισχύουν τη διερεύνηση, αλλά και τη δημιουργία νέων ευκαιριών για μάθηση. Οι σύμβουλοι σταδιοδρομίας, πρέπει να δίνουν προτεραιότητα στο να ωθούν τον συμβουλευόμενο στη διερεύνηση, στη μάθηση και στη διεύρυνση του προσωπικού του ορίζοντα και του αντιληπτικού του πεδίου.

 

Δρ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΘΕΟΔΟΣΑΚΗΣ